Navigation
  • गृहपृष्ठ
  • पोष्ट
  • समाज
  • राजनीति
  • आर्थिक
  • विशेष खोज
  • गाउँ सरकार
  • लोकसेवा / रोजगारी
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य /शिक्षा
  • ग्यालरी
    • फोटो ग्यालरी
    • भिडियो ग्यालरी
मंगलवार, माघ १३, २०७७
सूचना विभाग दर्ता नं: १५७०/०७६-०७७
  • गृहपृष्ठ
  • पोष्ट
  • समाज
  • राजनीति
  • आर्थिक
  • विशेष खोज
  • गाउँ सरकार
  • लोकसेवा / रोजगारी
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य /शिक्षा
  • ग्यालरी
    • फोटो ग्यालरी
    • भिडियो ग्यालरी
प्यूठानमा मात्रै करारका कर्मचारी हटाइयो
ओलीलाई साधारण सदस्यबाट हटाउने प्रचण्ड–माधव समूहको निर्णय
स्वर्गद्धारीमा फेरी लफडा कर्मचारीमाथी हातपात, सेवा ठप्प
प्रचण्ड–माधव ‘केमिस्ट्री’ टिक्ला ?
सुनौँ शिक्षकका पीडा !
मुख्यमन्त्री राइको विवाह हुँदै
पूर्णिमाको पुनर्जन्म
पार्टी फूटपछि नेकपाका नेता, कार्यकर्ताहरु गाली गलौजमा !
सिंहदरबारको सिंहासनबाट हुत्तिएर हामी यहाँ छौं …?
समाज
  • Home
  • News
  • प्यूठान : सिपाहीको ठाउँ !
प्यूठान : सिपाहीको ठाउँ !
64x64
शनिवार, जेठ २४, २०७७ मनोज कुमार जि.सी

‘प्यूठ’ : सिपाही
‘ठान’ : ठाउँ

प्यूठानको नामाकरणमा ‘प्यूठ’ शब्दले सिपाहीको अर्थ जनाँउछ । ‘ठान’ शब्दले ठाँउ । सिपाहीको ठाँउ नै प्यूठान शब्दको शाब्दिक अर्थ हो । नेपाल एकीकरणको समयमा प्यूठान एक महत्वपूर्ण दुर्ग थियो । जब, गोरखाको नेतृत्व गरी आएका जिब शाह र दामोदर पाण्डेले प्यूठान राज्य र अन्य साना ओखरकोट, नारीकोट जस्ता साना राज्यहरुलाई बिशाल नेपालमा मिलाए । त्यसपछि प्यूठानबाट धेरै सिपाहीहरु नेपाल एकीकरणमा लड्नको लागी गएको कारणले पनि प्यूठान रहन गएको इतिहास पाइन्छ ।

त्यही सिपाहीलाई ‘मरबट’ दिईएको भएर नै बाङ्गेमरोटको मरोट ‘मरबट’ बाट अपभ्रंश भएको हो । अर्काे अर्थमा नेपाल एकीकरणको समयमा प्यूठान पश्चिम नेपाल एकीकरण गर्ने महत्वपूर्ण दुर्ग थियो र त्यो बेलामा पश्चिमका शक्तिशाली राज्यहरु ईश्मा, गल्कोट, अर्घा, खाँची, रुकुम जस्ता शक्तिशाली राज्यहरुको बीचमा रहेको र प्यूठान राज्यको दुर्ग खलङ्गा हाल जिल्लाको सदरमुकाम खलङ्गा सुरक्षाको दृष्टिकोणले निकै महत्वपूर्ण रहेकोले यहाँ सिपाहीहरु तैनाथ रहने ठाँउ भएकोले पनि यसलाई प्यूठान भनिएको दृष्टान्त छन् ।

प्यूठान जिल्लाको सदरमुकाम मल्लरानी डाँडाको काखमा रहेको छ । मल्लरानी डाँडा जहाँ प्राचिन मल्ल राजाहरुको राजधानी थियो । यो ठाँउ अहिले प्रयटकीय ठाँउको रुपमा बिकसित हुदैँछ । यहाँको लालिगुराँसको सुन्दर जंगल, प्यूठान खलङ्गा र प्यूठान उपत्यकाको सुन्दर दृष्यालोकनका साथै धौलागिरी, अन्नपुर्ण र कोठिभिर जस्ता उच्च हिम श्रृखंलाको अबलोकन नजिकबाट गर्न सकिन्छ ।

खलङ्गा शब्दको पनि आफ्नै परिभाषा छ । नेपाल एकीकरणको समयमा हातहतियार, बमबारुद राख्ने स्थानलाई खलङ्गा भनिन्थ्यो । ९२ वर्षिय जिवित मेरा कान्छो जिजु हजुरबुबा कुल बहादुर जि.सी राजा महेन्द्र देश दर्शनको लागी प्यूठान आएको बेला घोडा बाध्ने तबेला बनाउन खलङ्गा गएको कुरा बताउनुहुन्छ । उहाँले त्यहाँ बारुद घर सफा गरेर बारुद फालेको र त्यहाँ बारुद राख्ने गरिएकोले त्यहाको माटो कालो भएको इतिहास अहिले पनि सुनाउनुहुन्छ ।

खलङ्गा नाम नेपालको अरु जिल्ला सदरमुकाम जाजरकोट, सल्यान र जुम्लाको पनि रहेको छ । प्यूठानका अन्तिम राजा मोतिचन्द गोरखाको फौजसँग पराजित भए । त्यसपछि प्यूठानको केन्द्र भित्रिकोटबाट खलङ्गा हुन पुग्यो । खलङ्गा अहिले जिल्ला सहरमुकाम भएपनि एउटा प्रशासनिक ठाँउबाहेक सोँच्नु सायदै बढी हुन्छ होला । यहाँका अधिकांश घरहरु पर्खाल उठाएर र भित्ता खोपेर बनाइएका, पुराना मौलिका खालका छन् ।

शहरीकरण हुने किसिमको यहाँको भुगोल देखिदैन । आखिर धेरै बिकल्प हुदाँहुदै पनि किन यहाँ सदरमुकाम बनाईयो त ? धेरैलाई जिज्ञासा हुन सक्छ । खलंगालाई नै सदरमुकामलाई रोज्नु खास कारण यहाँको शुरक्षाको स्थिति नै हो । पहिला शुरक्षाको हिसाबले यहाँ राजधानी बनाईयो । पछि झिमरुक उपत्यकाको बिजुबारमा झार्ने कुरा थियो तर माओबादी द्धन्द्धको समयमा यसलाई झार्नु ठिक ठानिएन । छिमेकी जिल्ला अर्घाखाँचीको सदरमुकाम सन्धिखर्क ध्वस्त हुँदा पनि खलंगालाई पटकपटक त्यसबेलाको विद्रोही माओबादीले प्रयास गर्दा पनि हान्न सकेनन् । पछि त्यही कारण नै सदरमुकाम खलंगाबा सार्नु उपयूक्त ठानिएन ।

मल्लरानीबाट देखिएको खलंगा सहितको प्यूठान उपत्यका । तस्विर : मनोज

शुरुमा सदरमुकामको लागी लुङको गाँउलाई छनोट गरिए पनि सबै जिल्लालाई केन्द्र नपर्ने भएपछि सबै जिल्लाको केन्द्र यहाँ पर्ने भएकोले खलङ्गा नै सदरमुकाम बनाइयो । खलङ्गाको बिकल्पको रुपमा प्यूठान उपत्यका, प्यूठानको मधेश भनेर चिनिने समतल भूभाग बाङ्गेशाल, माडी उपत्यका क्षेत्र हुन सक्थे तर ती मध्ये बाङ्गेशाल र माडी क्षेत्र जिल्लालाई समेट्नेगरी टाढा परे भने प्यूठान उपत्यका सदरमुकाम नहुनको पछाडी एउटा कुरालाई पनि आधार मानिन्छ ।

उहीले शाहबंशिय राजारानी देश दर्शनको बेला प्यूठान आएको बेला झिमरुक फाँटको सुन्दरता र यहाँको लहलाउँदो खेतीलाई देखेर यो फाँटलाई नमास्नु भनि हुकुम दिएको भएर पनि झिमरुक फाँटलाई बस्तिका रुपमा बिस्तार नगरेको पाईन्छ । समतल प्यूठान उपत्यका सदरमुकाम नहुनुमा त्यो बेला यो भूमी औँलो प्रभावित क्षेत्र साथै झिमरुक नदिको जोखिम क्षेत्र भएकोले पनि सदरमुकामको लागी उपयुक्त नहुन सक्ने आँकलन गर्न सकिन्छ । हालैका बर्षहरुमा पनि झिमरुक नदिको दोहन बढेसंगै यहाँको धेरै खेतियोग्य भूमी नदिले कटान गरेको छ । प्यूठान उपत्यकामा जिल्लामा कुल उत्पादनको ६०५ हेक्टर क्षेत्रफलमा उत्पादन हुन्छ । यसलाई प्यूठानको अन्नको भन्डार पनि भनिन्छ । अर्काे अर्थमा यसलाई झिमरुक नदिको बरदान भन्दा पनि भन्ने गरिन्छ ।

पहिला प्यूठान कृषिमा आत्मनिर्भर थियो । जसको प्रमुख जस यही झिमरुक फाँटलाई जान्छ । तर, हाल यो क्षेत्र भूमाफियाको चंगुलमा फसेर दिनरात प्लटिङ भईरहेको छ । २०६७ सालतिर मैले एसएलसी दिदाँ एउटा सानो बजार रहेको जुम्री क्षेत्र अहिले जिल्लाकै घना बजारको रुपमा बिकास भएको देखिएको छ । दाखाक्वाडी, जुम्री, बिजुबार, बाग्दुला र दम्ती जोडिने क्रममा छन् । यसरी अलौकिक सुन्दर तथा उब्जाउ भूमी आज कंक्रिटको छडले दिनदिनै कुरुप हुदैँ गएको छ । यो अत्यन्तै चिन्ताको विषय हो ।

घरले भरिएको झिमरुक फाँट ।

झिमरुकको स्वरुप विगार्न नदिनका लागि सरोकारवाला निकायले धेरै ध्यान दिनुपर्छ । यसमा पनि अझ बढी प्यूठान नगरपालिकाले नै मुल नेतृत्व लिएर यसको बचाउँमा लाग्नुपर्ने देखिन्छ । झिमरुक फाँटले नै समग्र प्यूठानको पहिचानमा नेतृत्व गरिरहेको छ । जसरी काठमान्डौलाई नेपाल भनेर चिनिन्छ त्यस्तै खलङ्गा र प्यूठान उपत्यका क्षेत्रलाई प्यूठान भनेर चिनिन्छ । बिगतदेखी आगतसम्म प्यूठान भित्रको प्यूठानको आफ्नै महत्व रहेको छ । यो क्षेत्रको महत्वलाई कसैले नजरअन्दाज नगरी सबै जुट्नु जरुरी छ ।

- लेखक : मल्लरानी गाउँपालिका ३ का वडा सचिव हुन् ।


प्रकाशित मिति: शनिवार, जेठ २४, २०७७, ०५:३०:१९
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
थप समाचार
सम्पदा र झिमरूक
सम्झौतामा बिहे
शाखा अधिकृत नारायण घर्तीको तिहार कोशेली ‘भैलो आयो रे’ (भिडियो सहित)
अस्पतालमा जनताका लागि अक्सिजन किन्ने बजेट छैन्, सांसद र पिएलाई दसैँ भत्ता वितरण
समाज
बढिरहेको बलात्कार : केमिकल ‘क्यास्ट्रेसन’ एक उपाय
64x64
आइतवार, आश्विन २५, २०७७ दिपा पौडेल
पुरा पढ्नुहोस्
समाज
शाखा अधिकृत घर्तीले ल्याए ‘म परदेशी’ ‘नासुको अन्तरवार्तामा पनि गीत सुनाए’
64x64
आइतवार, आश्विन ११, २०७७ केशरराज क्षेत्री
पुरा पढ्नुहोस्
ताजा समाचार
प्यूठानमा मात्रै करारका कर्मचारी हटाइयो आइतवार, माघ ११, २०७७ 2063
ओलीलाई साधारण सदस्यबाट हटाउने प्रचण्ड–माधव समूहको निर्णय
स्वर्गद्धारीमा फेरी लफडा कर्मचारीमाथी हातपात, सेवा ठप्प
प्रचण्ड–माधव ‘केमिस्ट्री’ टिक्ला ?
सुनौँ शिक्षकका पीडा !
मुख्यमन्त्री राइको विवाह हुँदै
पूर्णिमाको पुनर्जन्म
पार्टी फूटपछि नेकपाका नेता, कार्यकर्ताहरु गाली गलौजमा !
सिंहदरबारको सिंहासनबाट हुत्तिएर हामी यहाँ छौं …?
पोष्ट
मुख्यमन्त्री राइको विवाह हुँदै आजको पोष्ट
मणी थापाको चर्चा पर्यटन, नियूक्त खानेपानी मन्त्री आजको पोष्ट
प्यूठानका मणी थापा पर्यटनमन्त्री बन्दै आजको पोष्ट
समाज
सम्पदा र झिमरूक मंगलवार, कार्तिक २५, २०७७
सम्झौतामा बिहे सोमवार, कार्तिक १७, २०७७
शाखा अधिकृत नारायण घर्तीको तिहार कोशेली ‘भैलो आयो रे’ (भिडियो सहित) शुक्रवार, कार्तिक १४, २०७७
राजनीति
ओलीलाई साधारण सदस्यबाट हटाउने प्रचण्ड–माधव समूहको निर्णय आइतवार, माघ ११, २०७७
प्रचण्ड–माधव ‘केमिस्ट्री’ टिक्ला ? मंगलवार, माघ ६, २०७७
पार्टी फूटपछि नेकपाका नेता, कार्यकर्ताहरु गाली गलौजमा ! शनिवार, पुष २५, २०७७
आर्थिक
अघोषित लोडसेडिङ नगर्न विद्यार्थी संगठनको ध्यानाकर्षण
सोमवारदेखि आन्तरिक उडान सूचारु
बनिरहेको पुलका सामग्री बाढीले बगायो
सम्पर्क ग्रीक मिडिया प्रा.लि.द्धारा संचालित
आजको पोष्ट डटकम
बुटवल–८ रुपन्देही

सम्पर्क:
९८५७०७४६१०
इमेल:
[email protected]

प्रकाशक/प्रधान सम्पादक:
केशरराज क्षेत्री
सम्पादक:
गंगा खड्का

सूचना विभाग दर्ता नं:
१५७०/०७६-०७७
मेनु
  • पोष्ट
  • समाज
  • राजनीति
  • आर्थिक
  • विशेष खोज
  • गाउँ सरकार
  • लोकसेवा / रोजगारी
  • अन्तर्वार्ता
  • फोटो ग्यालरी
  • भिडियो ग्यालरी
ट्रेण्डिङ
  • #Jhabindra bhusal
फेसबुक पेज
Aajakopost
© Aajako Post - 2021 All rights reserved.
Web Design by : SoftNEP